Danh pháp

Olea europaea (Họ Ô liu – Oleaceae)

Nguồn gốc

Dầu ô liu là gì? Dầu ô-liu, một sản phẩm quý giá từ cây Olea europaea thuộc họ Oleaceae, là biểu tượng của văn hóa và ẩm thực Địa Trung Hải. Vượt ra khỏi phạm vi nấu ăn, loại dầu này còn góp mặt trong lĩnh vực mỹ phẩm, dược phẩm, và thậm chí trong sản xuất xà phòng và làm nhiên liệu cho đèn dầu truyền thống. Dầu ô-liu không chỉ được ưa chuộng ở các quốc gia Địa Trung Hải mà còn phổ biến khắp thế giới.

Cây ô-liu, một trong ba loại cây trọng điểm của ẩm thực Địa Trung Hải – bên cạnh lúa mì và nho, có lịch sử trồng trọt lâu đời, bắt đầu từ thiên niên kỷ thứ 8 trước Công nguyên. Sản lượng dầu ô-liu toàn cầu cho năm 2019–2020 đạt 3,2 triệu tấn, với Tây Ban Nha dẫn đầu danh sách các nước sản xuất, theo sau là Ý, Tunisia, Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ và Maroc. Đáng chú ý, San Marino nổi bật với mức tiêu thụ dầu ô-liu bình quân đầu người cao nhất trên thế giới.

Đặc điểm thực vật

Cây ô-liu là một biểu tượng xanh tươi của khí hậu Địa Trung Hải, Châu Âu, Châu Á và Châu Phi. Đặc trưng bởi hình dáng thấp bé, cây ô-liu thường không vươn cao quá 8 đến 15 mét, ngoại trừ một biến thể độc đáo ở Pisciotta, Campania, miền Nam Ý, nơi cây có thể phát triển mạnh mẽ với đường kính thân đáng kể.

Lá của chúng dài 4-10 cm và rộng 1-3 cm, mang sắc xanh đặc trưng, hình dạng thuôn dài và mảnh mai. Thân cây, với hình dạng lồi lõm và xoắn, thể hiện vẻ đẹp độc đáo và hoang dã. Hoa ô-liu, thường màu trắng và phủ lông mịn, nở rộ từ nách lá dưới dạng chùm, với đài hoa và tràng hoa mỗi bên có 10 khe, cùng hai nhị và nhụy hoa nổi bật.

Quả ô-liu, dài từ 1 đến 2,5 cm khi chín, có vị thịt mỏng và kích thước nhỏ hơn ở cây dại so với những loại cây trồng.

Thu hái – Chế biến

Dầu ô liu được chiết xuất thông qua một quy trình ép ô-liu để thu được tinh dầu quý giá. Thời điểm thu hoạch ô-liu quyết định chất lượng sản phẩm, thường diễn ra khi quả chuyển từ màu xanh lá sang màu tím.

Riêng với ô-liu đen đóng hộp, một quy trình khác được áp dụng. Thông thường, chúng được tăng cường màu sắc thông qua việc thêm màu đen nhân tạo. Một số sản phẩm còn chứa gluconat sắt hóa học, nhằm mục đích cải thiện hình thức bề ngoài, tạo nên sự hấp dẫn trong từng hũ ô-liu.

Thành phần hóa học

Dầu ô-liu có sự phức tạp về mặt hóa học, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giống cây ô-liu, độ cao nơi trồng, thời điểm thu hoạch, và kỹ thuật chiết xuất. Trong số các thành phần, axit oleic chiếm ưu thế lên đến 83%, cùng với sự hiện diện của các axit béo khác như axit linoleic (tối đa 21%) và axit palmitic (tối đa 20%).

Dầu ô-liu nguyên chất, với tiêu chuẩn chất lượng cao, yêu cầu độ axit tự do không vượt quá 0,8%. Chính độ tinh khiết và cấu trúc hóa học này mang lại hương vị đặc trưng, làm nên danh tiếng và giá trị của loại dầu này trên thị trường toàn cầu.

Tác dụng dược lý

Dầu ô liu có tác dụng gì? Dầu ô-liu, từ lâu, đã được khoa học khẳng định là một thực phẩm chứa đầy lợi ích sức khỏe, đặc biệt là dầu ô-liu nguyên chất. Nhờ quá trình chiết xuất thủ công, loại dầu này giữ lại trọn vẹn các thành phần có lợi cho sức khỏe.

Dầu ô-liu giàu Omega 3 và Omega 6, có các đặc tính tương tự như trong sữa mẹ, bên cạnh các chất chống oxy hóa, chống viêm, chống dị ứng và chống virus, mang lại lợi ích cho nhiều hệ cơ quan:

• Hệ tim mạch: Dầu ô-liu giúp giảm LDL (cholesterol xấu) và duy trì HDL (cholesterol tốt), ngăn ngừa mảng cholesterol, bảo vệ cơ thể khỏi nhiều bệnh tim mạch. Khu vực sử dụng dầu ô-liu chính trong chế độ ăn hàng ngày có tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch thấp hơn.
• Đột quỵ: Sử dụng thường xuyên dầu ô-liu giảm nguy cơ đột quỵ đến 41%.
• Ung thư: Dầu ô-liu chứa phenolic, một thành phần quan trọng có khả năng ức chế tế bào ung thư, giảm viêm, chống oxy hóa, và tiêu diệt tế bào ung thư.
• Béo phì: Dầu ô-liu không chỉ không gây tăng cân mà còn giúp giảm mỡ thừa, đặc biệt là mỡ vùng bụng.
• Hệ thống tiêu hóa: Dầu ô-liu cải thiện chức năng tiêu hóa, thúc đẩy trao đổi chất, ngăn ngừa sỏi túi mật và bảo vệ dạ dày.
• Sự phát triển cơ thể: Dầu ô-liu hỗ trợ sự hình thành và phát triển của bộ xương.
• Lão hóa: Các thành phần trong dầu ô-liu giúp làm chậm quá trình lão hóa, hồi phục mô tổn thương, ngăn ngừa bệnh Alzheimer.
• Nhiễm trùng: Lá cây ô-liu, với khả năng kháng khuẩn, thường được dùng trong điều trị nhiễm trùng.
• Tác dụng của dầu ô liu với da mặt và tóc: Giúp giữ ẩm, cải thiện độ đàn hồi của da, trị viêm, mụn trứng cá, da khô, và cung cấp dưỡng chất cho tóc, giúp chống gàu và tăng cường sự mềm mại.
• Dầu ô-liu còn giàu vitamin D, E và K, có khả năng phòng chống đái tháo đường type 2 và hỗ trợ điều trị viêm khớp dạng thấp. Nó cũng có đặc tính kháng khuẩn, đặc biệt chống lại vi khuẩn Helicobacter, gây viêm loét và ung thư dạ dày.

Công dụng

Dầu ô liu với màu vàng sánh đặc trưng và giàu dưỡng chất, phát huy tác dụng đa dạng trong cuộc sống hằng ngày. Nó không chỉ là thành phần không thể thiếu trong nấu ăn, mỹ phẩm, và dược phẩm, mà còn được sử dụng làm nhiên liệu cho đèn dầu truyền thống.

Nổi bật nhất trong các ứng dụng của dầu ô liu là vai trò của dầu ô liu trong mỹ phẩm. Dầu này được coi là một phương pháp chăm sóc da tự nhiên hiệu quả, với khả năng làm mờ vết rạn da, cân bằng độ ẩm, làm sáng và tăng độ đàn hồi cho da. Hơn nữa, nó còn giúp ngăn chặn quá trình lão hóa da, mang lại vẻ tươi trẻ và rạng rỡ cho người sử dụng.

Liều dùng

Cách sử dụng dầu ô liu đối với táo bón: Khuyến nghị sử dụng 30ml dầu ô-liu.

Phòng ngừa bệnh tim: Hãy duy trì việc sử dụng khoảng 54 gam dầu ô-liu mỗi ngày, tương đương với 4 muỗng canh.

Phòng chống bệnh tiểu đường: Một chế độ ăn giàu dầu ô-liu, với liều lượng khoảng 15-20 gam hàng ngày, đã được chứng minh là hữu ích.

Đối với cholesterol cao: Sử dụng 23 gam dầu ô-liu mỗi ngày (khoảng 2 muỗng canh) có thể thay thế lượng chất béo bão hòa trong chế độ ăn bằng axit béo không bão hòa đơn.

Đối với huyết áp cao: Liều lượng khuyến nghị là 30-40 gam dầu ô-liu mỗi ngày trong chế độ ăn, hoặc 400 mg chiết xuất từ lá ô-liu mỗi ngày.

Kiêng kỵ

Dầu ô liu với khả năng dưỡng ẩm và làm mềm da hiệu quả, đã được công nhận là một lựa chọn lý tưởng cho da khô. Tuy nhiên, do đặc tính nặng và khả năng thẩm thấu không cao, loại dầu này có thể không phù hợp với một số loại da khác. Cụ thể, những người có làn da dầu, da mụn, da nhạy cảm, hoặc da đang trong tình trạng viêm nhiễm cần cân nhắc kỹ trước khi sử dụng Olea Europaea Fruit Oil. Điều này giúp đảm bảo sự chăm sóc da an toàn và phù hợp với đặc điểm của từng loại da.

Lưu ý khi sử dụng dầu ô liu

Sử dụng dầu oliu hàng ngày có tốt không? Mặc dù dầu oliu có lợi cho sức khỏe, nhưng nó vẫn chứa lượng calo cao, nên không nên tiêu thụ quá nhiều. Đồng thời, dầu oliu không phải là thực phẩm “kỳ diệu” có thể chữa trị mọi bệnh, và việc duy trì một chế độ ăn uống cân đối và lành mạnh vẫn rất quan trọng.

Bảo quản

Bảo quản dầu ô liu ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và nhiệt độ cao. Nhiệt độ lý tưởng để bảo quản dầu ô liu là từ 15-20 độ C.

Một số sản phẩm có chứa dầu ô liu

Tài liệu tham khảo

1. A. Kiritsakis, P. Markakis, Olive Oil: A Review, Editor(s): C.O. Chichester, E.M. Mrak, B.S. Schweigert, Advances in Food Research, Academic Press, Volume 31, 1988, Pages 453-482, ISSN 0065-2628, ISBN 9780120164318, https://doi.org/10.1016/S0065-2628(08)60170-6.
2. Nadia Calabriso, Egeria Scoditti, Mariangela Pellegrino, Maria Annunziata Carluccio, Chapter 13 – Olive Oil, Editor(s): Victor R. Preedy, Ronald Ross Watson, The Mediterranean Diet, Academic Press, 2015, Pages 135-142, ISBN 9780124078499, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-407849-9.00013-0.