Danh pháp

Tên khoa học

Serenoa repens (W. Bartram) Small (Họ Cau – Arecaceae)

Tên khác

Saw Palmetto

Nguồn gốc

Cây Cọ lùn (Saw palmetto) là một loại thực vật có hoa thuộc họ Cau (Arecaceae), bản địa của miền nam Hoa Kỳ. Cây Cọ lùn được phát hiện lần đầu tiên bởi các thổ dân da đỏ ở miền nam Hoa Kỳ, những người sử dụng nó để chữa bệnh tiểu đường, viêm niệu đạo, viêm tuyến tiền liệt, và các rối loạn sinh lý khác. Họ cũng dùng nó để làm tăng sức mạnh, sức chịu đựng, và tuổi thọ. Các nhà thám hiểm châu Âu sau đó cũng biết đến cây Cọ lùn và mang nó về châu Âu để nghiên cứu và sử dụng. Ngày nay, cây Cọ lùn được coi là một loại thảo dược quý giá, có nhiều công dụng trong y học và mỹ phẩm.

Đặc điểm thực vật

Cây Cọ lùn là một loại thực vật có những đặc điểm riêng biệt độc đáo. Thường thì cây Cọ lùn mọc thành bụi nhỏ hoặc thân cây có thể mọc thẳng đứng hoặc xiên. Chiều cao của cây Cọ lùn có thể dao động từ 0,6 đến 2,1 mét, nhưng khi ở dạng cây mọc nghiêng, chúng thường tạo ra một tập hỗn độn, với tán rễ bên trên để hỗ trợ các tán lá. Hệ thống gốc rễ của cây chạy song song với mặt đất và sau đó phân nhánh để tạo thành các thân rễ.

Lá của cây Cọ lùn có hình dạng giống một chiếc quạt, thường màu xanh và dài khoảng 1 mét. Đặc điểm độc đáo của lá này là cuống lá có những gai sắc nhọn.

Cây Cọ lùn cũng nổi bật với những bông hoa trắng, chúng thường mọc trên chùy và có cuống ở nách lá.

Quả của cây Cọ lùn có hình trứng hoặc hình cầu, ban đầu có màu xanh vàng khi còn non, sau đó chuyển sang màu nâu sẫm hoặc hơi đen khi chín. Quả này chứa nhiều thịt và có chiều dài tới 2,5 cm và đường kính khoảng 1,5 cm.

Thu hái – Chế biến

Khi mùa thu đến, thu hoạch quả khi chúng đã chín. Sau đó, quá trình chế biến được tiến hành, bao gồm việc phơi khô quả và loại bỏ hạt khỏi chúng.

Thành phần hóa học

Thành phần hóa học của quả chín khô rất đa dạng và phong phú:

Axit béo: Quả chín khô chứa ít nhất 11% tổng số axit béo trong nguyên liệu sấy khô.

Carbohydrate: Trong phần carbohydrate, có polysaccharide với tính acid, bao gồm galactose (chiếm 38.4%), arabinose (chiếm 18.7%), và uronic acid (chiếm 14%). Đồng thời, còn có đường đảo ngược (chiếm 28.2%) và mannitol.

Sterol: Thành phần này bao gồm beta-sitosterol, beta-sitosterol-3-O-beta-D-glycoside, beta-sitosterol-3-O-beta-D-diglycoside và một số ester của beta-sitosterol với acid béo no. Ngoài ra, còn có campestrol và stigmasterol.

Flavonoid: Các flavonoid bao gồm isoquercitrin, rutin, kaempferol-3-O-beta-D-glucoside và rhoifolin.

Triglyceride và acid béo: Thành phần này gồm capric acid, caproic acid, caprylic acid, lauric acid, myristic acid, oleic acid (bao gồm oleic acid và myristoleic acid), và palmitic acid. Chúng có thể tồn tại dưới dạng tự do, ethylic ester, hoặc triglyceride.

Các thành phần khác: Ngoài ra, quả chín khô còn chứa tinh dầu, anthranilic acid, carotene, resin, và tannin.

Tác dụng dược lý

Cây cọ lùn có tác dụng gì?

Chống nhiễm trùng đường tiết niệu và cải thiện sức khỏe tuyến tiền liệt: Có nghiên cứu lớn đã tìm hiểu về tác động của Saw Palmetto đối với chứng tăng sản tuyến tiền liệt lành tính (BPH), một vấn đề phổ biến gây ra các triệu chứng khó chịu ở đường tiết niệu dưới ở nam giới. Một phân tích tổng hợp năm 2002 trên 21 thử nghiệm đã chứng minh rằng Saw Palmetto giúp giảm triệu chứng UTI, bao gồm giảm tiểu đêm đáng kể và cải thiện lưu lượng nước tiểu tối đa. Nghiên cứu khác trên 1.080 người mắc BPH cho thấy việc sử dụng Saw Palmetto hàng ngày trong 6 tháng có tác dụng tương tự như Flomax (Tamsulosin) trong việc cải thiện lưu lượng nước tiểu. Điều này cho thấy Saw Palmetto có tiềm năng trong điều trị BPH và nhiễm trùng đường tiết niệu.

Trị rụng tóc: Saw Palmetto có thể giúp giảm rụng tóc bằng cách ức chế enzyme 5-alpha reductase. Thành phần giàu axit béo, phytosterol và Flavonoid trong cây Cọ lùn giúp ngăn chặn tác động của hormone nam. Mặc dù việc điều trị bằng Cọ lùn có hiệu quả, nhưng nó có thể được sử dụng kết hợp với các phương pháp khác để cải thiện tình trạng rụng tóc.

Giảm Hội chứng đau vùng chậu mãn tính / Triệu chứng viêm tuyến tiền liệt mãn tính: Saw Palmetto đã được nghiên cứu trong việc cải thiện đau vùng chậu mãn tính (CPPS). Các bệnh nhân dùng chiết xuất Cọ lùn trong 12 tuần đã ghi nhận cải thiện đáng kể về giảm đau và các triệu chứng tiết niệu so với nhóm không dùng. Mặc dù việc sử dụng Cọ lùn cho CPPS còn cần nhiều bằng chứng khác, nhưng kết quả ban đầu là tích cực.

Tăng cường mức độ testosterone: Saw Palmetto điều chỉnh nồng độ testosterone bằng cách ngăn chặn enzyme 5-alpha reductase, ngăn chuyển đổi testosterone thành dihydrotestosterone (DHT). Nó cũng có thể tăng cường sản xuất testosterone và tăng sức bền cơ bắp ở một số người sử dụng.

Giảm viêm: Saw Palmetto cũng có tính chống oxy hóa và chống viêm. Nghiên cứu trên động vật đã cho thấy rằng chiết xuất Cọ lùn có thể giúp giảm sưng và giảm mức độ viêm tuyến tiền liệt.

Công năng – Chủ trị

Việc sử dụng Cọ lùn bắt nguồn từ Châu Mỹ, nơi người Mỹ bản địa đã sử dụng cây này trong các tình huống liên quan đến vô sinh và liệt dương. Tiếp theo, thực dân đã áp dụng việc sử dụng toàn bộ quả mọng của cây như một loại thuốc bổ. Các báo cáo đầu tiên về việc sử dụng Cọ lùn trong các bệnh liên quan đến hệ tiết niệu xuất hiện từ đầu thế kỷ 20.

Cọ lùn đã được sử dụng theo truyền thống dưới dạng chiết xuất nước và rượu. Cây này được cho là có các đặc tính lợi tiểu, sát trùng đối với hệ tiết niệu, ảnh hưởng đến hệ nội tiết và có khả năng cân bằng hormone. Theo truyền thống, Cọ lùn được ứng dụng trong điều trị viêm bàng quang mãn tính hoặc bán cấp tính, viêm đường sinh dục, teo tinh hoàn, rối loạn hormone giới tính, và đặc biệt là trong trường hợp phì đại tuyến tiền liệt. Nó cũng đã được coi là phương pháp điều trị cho viêm tuyến sữa ở vú, bệnh chàm, bệnh lý phế quản, và triệu chứng ho. Cọ lùn thậm chí còn được xem xét như một phương pháp để tăng cường ham muốn tình dục.

Liều dùng

Liều dùng thông thường cho viên uống Cọ lùn là khoảng từ 160-320 mg mỗi ngày, dùng một lần. Điều này tương đương với một sản phẩm chứa 80-90% hợp chất liposterol, tính theo trọng lượng. Mặc dù chưa có xác nhận rõ ràng về việc có cần dùng Cọ lùn cùng với thức ăn do tính chất hòa tan trong chất béo của nó, nhưng việc sử dụng cùng bữa ăn có thể được khuyến nghị.

Tác dụng phụ của cây cọ lùn

Thực phẩm chức năng cây cọ lùn được xem là một lựa chọn an toàn và thường được dung nạp tốt mà ít gây ra các tác dụng phụ. Tuy nhiên, một số tác dụng phụ phổ biến mà có thể xảy ra khi sử dụng sản phẩm chức năng Saw palmetto bao gồm táo bón, buồn nôn, nhức đầu, và cảm giác chóng mặt.

Kiêng kỵ

Do có khả năng ảnh hưởng đến mức độ hormone trong cơ thể, việc sử dụng Saw Palmetto không được khuyến khích đối với những người đang mang thai, cho con bú, sử dụng phương pháp tránh thai dựa trên hormone hoặc đang trong quá trình điều trị thay thế hormone. Các chất bổ sung có thể làm tăng khả năng mang thai không mong muốn bằng cách làm giảm hiệu quả của các biện pháp tránh thai.

Saw palmetto cũng có thể tăng nguy cơ chảy máu do ảnh hưởng đến khả năng đông máu của cơ thể và tương tác với các chất làm loãng máu như warfarin và coumarin. Nó cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ sắt của cơ thể.

Mặc dù có một số báo cáo hiếm hoi về tổn thương gan và tổn thương tuyến tụy ở người dùng Saw Palmetto, nhưng do số lượng trường hợp này rất ít, nên không thể đưa ra kết luận chắc chắn về mối liên quan.

Bảo quản

Đựng quả cọ lùn vào những bình kín hoặc túi nilon có khóa kéo, tránh tiếp xúc với ánh nắng trực tiếp, không để gần nguồn nhiệt hoặc ẩm ướt. Bảo quản quả cọ lùn ở nơi thoáng mát, khô ráo, có thể thêm một ít hương liệu như lá chanh, quế hoặc hương thảo để ngăn mùi hôi và côn trùng.

Một số sản phẩm có chứa Cọ lùn

Sản phẩm chức năng chiết xuất từ cây Cọ lùn hiện đang được sử dụng trong các sản phẩm hỗ trợ điều trị các vấn đề liên quan đến tăng sản tuyến tiền liệt lành tính, các triệu chứng của hệ tiết niệu, và cải thiện sức khỏe sinh lý nam giới. Saw palmetto có thể được tìm thấy dưới nhiều dạng, bao gồm viên uống cọ lùn, viên nang chứa bột chiết xuất (Thuốc Saw Palmetto 450 mg), dạng cồn thuốc, và dưới dạng chất chiết xuất.

Tài liệu tham khảo

1. Trivisonno, L. F., Sgarbossa, N., Alvez, G. A., Fieiras, C., Liquitay, C. M. E., Jung, J. H., & Franco, J. V. A. (2021). Serenoa repens for the treatment of lower urinary tract symptoms due to benign prostatic enlargement: A systematic review and meta-analysis. Investigative and clinical urology, 62(5), 520.
2. Braeckman, J. (1994). The extract of Serenoa repens in the treatment of benign prostatic hyperplasia: a multicenter open study. Current therapeutic research, 55(7), 776-785.