Cây Sáng Mắt

Cây Sáng Mắt là gì?

Danh pháp

Tên khoa học của cây Cây Sáng Mắt là Euphrasia officinalis, cây này thuộc họ Huyền Sâm – Scrophulariaceae.

Tên gọi khác

Eyebright.

Đặc điểm thực vật

Cây Sáng Mắt sống lâu năm, nó có thân hình mỏng manh, nhìn chung có chiều cao từ 10 tới 30cm. Cây phát triển với 1 thân thẳng đứng, sau đó phân thành các nhánh. Trên thân có lá hình trứng, mọc đối, mép lá có 3 tới 5 răng cưa rất đặc trưng, không có cuống. Hai mặt lá đều không xuất hiện lông, chỉ có mọc rải rác vài sợi dọc theo gân lá của mặt dưới. Cả thân và lá cây thường có màu sắc xanh đậm, đôi khi có chút đỏ.

Hoa của cây có màu trắng đến hơi tím, hỏi nhỏ, không đều. Phần cánh hoa dưới gồm có 3 thùy, cánh hoa trên bao gồm 2 thùy hoặc xuất hiện khía. Hoa có những đường gân sẫm màu, môi dưới của hoa có đốm vàng tươi. Cụm hoa mở dần và tạo nên một gai ngắn ở cành và đầu thân, mỗi hoa sẽ xuất hiện một lá bắc. Không thấy lông ở cả lá bắc lẫn đài hoa.

Hoa của Cây Sáng Mắt thường nở từ đầu mùa hè cho tới cuối mùa thu.

Dưới đây là hình ảnh Cây Sáng Mắt.

Phân bố – Sinh thái

Cây Sáng Mắt ưa thích môi trường sống là đồng cỏ, nó hiện diện ở khắp những nước của Châu Âu, một số cây được tìm thấy ở Bắc Mỹ và Châu Á. Cây có khả năng thích nghi với nhiều độ cao, phát triển mạnh mẽ nhất ở độ cao 2500m cho tới đồng bằng. Môi trường lý tưởng để cây phát triển là đồi, núi nơi có đồng cỏ, khí hậu ôn hòa và mát mẻ.

Bộ phận dùng

Phần dùng được là phần trên mặt đất của Cây Sáng Mắt.

Thu hái và chế biến

Thu hoạch phần trên mặt đất của Cây Sáng Mắt, thời gian để thu hoạch tối ưu chính là khoảng từ tháng 7 cho tới tháng 10. Đây là thời điểm mà hoa của cây đã nở hoàn toàn, đồng thời những đặc tính có lợi của cây đã đạt tới mức tối ưu nhất.

Thành phần hóa học

Dù có thân hình khá khiêm tốn nhưng Cây Sáng Mắt lại chứa đa dạng các hợp chất có lợi cho sức khỏe, nhất là sức khỏe đối với mắt. Hiệu quả của cây đã được ứng dụng từ y học dân gian cho tới hiện đại. Một vài thành phần chính đã được xác định như:

Tinh dầu của Cây Sáng Mắt có những hoạt chất như Borneol, Thymol, Acid Linolenic, Alpha-Terpineol,…
Các Iridoids, nổi trội nhất là hoạt chất Aucubin.
Nhóm chất Flavonoid với các hoạt chất tiêu biểu gồm có Apigenin, Quercetin, Luteolin, Kaempferol.
Tanin.
Dẫn xuất của hydrocinnamic.
Ngoài ra còn có các Acid phenolic như Acid chlorogenic, Acid Caffeic cùng các dẫn xuất.

Cây Sáng Mắt có tác dụng gì?

Bảo vệ mắt

Cây Sáng Mắt với nhiều thành phần có lợi như Flavonoid, Acid Phenolic, Iridoid,…đem lại lợi ích kháng viêm, thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị bệnh lý về mắt như viêm kết mạc, viêm bờ mi. Ngoài ra, các hoạt chất trên còn có tính chống oxy hóa, bảo vệ mô của mắt khỏi ảnh hưởng của gốc tự do cũng như các yếu tố gây hại khác. Thành phần Tanin cung cấp tác động làm se, bởi vậy Cây Sáng Mắt rất hữu ích đối với viêm kết mạc hay các rối loạn thị lực có kèm theo dấu hiệu chảy nước mắt nhiều.

Trong nghiên cứu của Roman Paduch và cộng sự, chiết xuất Heptan, Ethanol và Etyl Acetat của Cây Sáng Mắt cho thấy các tác động chống tăng sinh và loại bỏ phản ứng oxy hóa hay quá trình sản xuất các cytokine tiền viêm, ngoài ra còn có tác động chống viêm cho tế bào giác mạc.

Bảo vệ thần kinh

Bảy chiết xuất riêng biệt của Cây Sáng Mắt đã được tạo ra thông qua việc ứng dụng các loại dung môi mang cực tính khác nhau. Những chiết xuất tạo thành đã được đánh giá về khả năng chống oxy hóa, chống độc thần kinh cũng như kháng cholinesterase.

Các phát hiện của Antonis Ververis và cộng sự đã chứng minh được khả năng chống oxy hóa của chiết xuất Cây Sáng Mắt. Đồng thời còn thể hiện được tính chống độc thần kinh khi tăng cường khả năng sống sót cho tế bào thần kinh từ 17,5-22,6% ở người tiếp xúc với Peptide Amyloid-Beta (chất gây độc tính đối với thần kinh). Do đó, Cây Sáng Mắt đã được khai thác và sử dụng trong thực phẩm bổ sung, dược phẩm hỗ trợ bệnh Alzheimer.

Bảo vệ gan

Các thành phần trong Cây Sáng Mắt giúp hỗ trợ bảo vệ gan, cải thiện bệnh lý viêm gan. Đặc biệt hoạt chất Aucubin có thể bảo vệ gan hiệu quả, đồng thời có tiềm năng lớn trong kháng virus.

Chống lão hóa da

Ying Liu và cộng sự đã nghiên cứu và nhận thấy chiết xuất Ethanol của Cây Sáng Mắt có thể giảm thiểu nguy cơ lão hóa do ánh sáng, do UVB thông qua tác động giảm stress oxy hóa, apoptosis tế bào hay là các hoạt động tiền viêm.