Cáp Giới (Tắc Kè)

Tên khoa học

Gekko gecko Linnaeus. (Tắc kè), họ Tắc kè (Gekkonidae).

Nguồn gốc

Xác khô của loài Gekko gecko Linnaeus. (Tắc kè), họ Tắc kè (Gekkonidae).

Vùng sản xuất

Chủ yếu ở Quảng Tây, Quảng Đông và Vân Nam của Trung Quốc.

Thu hái và chế biến

Tắc kè thường bị bắt vào giữa tháng Năm và tháng Chín; mổ bụng và loại bỏ nội tạng, sau đó được lau sạch máu (không được rửa bằng nước). Xác được trải bằng que tre để thân phẳng dẹp và các chi thẳng, sau đó được sấy khô ở nhiệt độ thấp. Hai con khô được gắn với nhau thành từng cặp.

Tính vị quy kinh

Vị mặn tính ấm vào kinh Phế, Thận

Tác dụng

Bổ thận ích phế, nạp khí bình suyễn, ích tinh.

Cáp giới vị mặn tính ôn chủ đi vào Phế và Thận, trên thì bổ phế khí, dưới thì giúp thận dương ích tinh huyết. Tác dụng chủ yếu là trợ dương ích tinh, nạp khí bình suyễn.

Không khí hít vào được thanh lọc tại phế, nhờ chức năng tuyên phát túc giáng của phế mà được đưa vào mạch hòa với dinh khí để tạo thành tông khí đem đi nuôi dưỡng toàn thân. Mặt khác khí thuộc về dương có xu hướng bốc và đi lên trên nên để khí vận hành thông suốt theo đúng đường cần có thận nạp giữ khí, giúp cho khí vận hành điều hòa, đồng thời thận nạp khí tại thận. Cũng giống như huyết được tàng trữ tại can, nhờ can phân phát điều hòa huyết, thì với khí cũng như vậy, cũng nhờ thận nạp giữ để điều hòa. Với trường hợp thận không nạp giữ được khí dẫn đến khí thượng nghịch gây ra các chứng hen suyễn, khó thở.

Nếu khó thở thì thở ra khó thường do phế (do dị vật như đàm, bụi không khí,… làm vít lấp phế gây thở ra khó); còn nếu khó thở thì hít vào khó thường do thận (vì thận không nạp được khí nên không khí hít vào không giữ’ được, dẫn đến hít vào khó) – vắn tắt thì gọi: “phế chủ thở ra, thận chủ hít vào”.

Cáp giới ở đây có chức năng bổ thận ích phế để nạp khí bình suyễn nghĩa là tăng cường chức năng nạp khí của thận, đồng thời giúp phế khí được lợi dẫn đến khí đi đúng đường, khí đi đúng đường thì suyễn được cắt – cho nên đây là vị thuốc đi vào gốc bệnh. Mặt khác nữa cáp giới còn có tác dụng trợ dương ích tinh uy một vị thuốc bổ rất sâu, bổ vào trục dương của thận dùng để chữa thận hư, tinh thiếu,…. Tuy nhiên xu hướng tác dụng của cáp giới với công năng bổ thận ích phế để nạp khí bình suyễn – bài thuốc nổi tiếng nhất với tác dụng này của

Cáp giới đó chính là Sâm cáp tán (gồm có hai vị nhân sâm và cáp giới). Trong đó nhân sâm bổ nguyên khí tại thận, cáp giới nạp giữ tại thận để chí suyễn – bài này chữa rất tuyệt vời đối với các chứng khí hư gây ra hen suyễn, khó thở, được ứng dụng rất nhiều.

LƯU Ý: Cáp giới hay còn được biết với tên tắc kè là loại động vật có ở Việt Nam nên khá dễ tìm kiếm, bộ phận của tắc kè chứa nhiều hoạt chất nhất là thịt và đuôi hết sức lưu ý tắc kè có độc ở hai mắt và móng chân, nên khi sử dụng phải chặt bỏ đầu và tay chân.

Đặc điểm dược liệu

Phẳng dẹp. Mùi: tanh. Vị: hơi mặn.

Yêu cầu chất lượng

Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng có phần lưng màu xanh lục, có vảy mỏng nổi lên. Đâu nhọn và thân to, nguyên vẹn; đuôi dày và dài, năm ngón chân không bị đứt rời.

Ghi chú

Cáp giới được bán trên thị trường theo “cặp”. Trước đây một con cái và một con đực được bán thành một cặp. Ngày nay, một con tắc kè có đuôi lớn thường được ghép với một con có đuôi nhỏ để bán