Bạch Chỉ (Bách Chiểu)

Tên khoa học

Angelica dahurica (Fisch, ex Hoffm.) Benth.et Hookf.var. formosana (Boiss.) Shan et Yuan (Bạch chỉ), họ Cần (Apiaceae).

Nguồn gốc

Rễ khô của loài Angelica dahurica (Fisch, ex Hoffm.) Benth.et Hookf.var. formosana (Boiss.) Shan et Yuan (Bạch chỉ), họ Cần (Apiaceae).

Vùng sản xuất

Bạch chỉ Hàng Châu (Hàng Bạch chỉ): chủ yếu ở Hàng Châu, Dư Diêu, Lâm Hải tỉnh Chiết Giang. Bạch chỉ Tứ Xuyên (Xuyên Bạch chỉ): chủ yếu ở Toại Ninh, Đạt Huyện, Nội Giang tỉnh Tứ Xuyên và Trùng Khánh.

Thu hái và chế biến

Thu hoạch vào khoảng giữa mùa Hè và mùa Thu, lúc lá vàng. Bỏ rễ con, rửa sạch đất cát, phơi khô hoặc sấy ở nhiệt độ thấp.

Tính vị quy kinh

Vị cay ẩm vào kinh Phế, Vị

Tác dụng

Phát tán phong hàn, chỉ thống tiêu viêm.

Bạch chỉ vị cay tính ấm khu được phong tán được hàn tà, mùi thơm (phương hương) thì thông được khiếu và tiêu được viêm. Là một trong những vị thuốc thông khiếu rất tốt, các chứng đau do xoang, viêm mũi nhức mũi,… dùng bạch chỉ vừa tiêu được viêm, tiêu được mủ lại chỉ được thống. Ngoài ra sở trường của

Bạch chỉ là tán phong hàn ở kinh Dương minh nên các chứng đau nhức thuộc kinh dương minh thì bạch chỉ lại càng tuyệt vời. Có thể kể đến tác dụng của

Bạch chỉ trong bài Thương nhĩ tán điều trị rất hiệu quả các trường hợp viêm mũi, viêm xoang cấp tính hay mạn tính.

Ngoài ra Bạch chỉ còn có thêm tác dụng khu phong táo trừ được thấp. Các trường hợp đau đầu rất hay dùng Bạch chỉ kết hợp với Tế tân và Xuyên khung, đây là bộ ba điều trị các chứng đau đầu rất hay vừa tán được hàn tà lại khu phong táo được thấp, đây là bộ ba chỉ được thống và giảm đau rất nhanh – có thể kể đến bộ ba này trong bài Cửu vị khương hoạt thang gồm có 9 vị điều trị đau đầu, đau vai gáy, viêm khớp dạng thấp rất hay, đặc biệt đau đầu hay đau vai gáy khi tác dụng giảm đau rất nhanh.

Đặc điểm dược liệu

Bạch chỉ Hàng Châu có dạng hình nón cụt, phần trên gần vuông, có bốn cạnh rõ ràng. Bề mặt màu nâu xám hoặc nâu vàng. Thể chất: cứng. Mùi: thơm. Vị: cay nồng và hơi đắng.

Yêu cầu chất lượng

Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng là loại có kích thước to, thể chất chắc, cứng, nặng tay, màu trắng, nhiều bột, mùi thơm nóng.

GHI CHÚ

Dược điển Trung Quốc ghi rễ khô của loài dahurica (Fisch, ex Hoffm.) Benth. et Hook. f, làm Bạch chỉ dược dụng. Loại Bạch chỉ này chủ yếu được sản xuất ở An Quốc tỉnh Hà Bắc, gọi là “Kỳ Bạch chỉ”, còn loại được sản xuất chủ yếu ở Vũ Huyện, Trường Cát tỉnh Hà Nam gọi là “Vũ Bạch chỉ”.

Hiện nay, các điểm trổng đạt tiêu chuẩn GAP đã được hình thành tại Toại Ninh, Xạ Hổng, Bổng Khê tỉnh Tứ Xuyên.