Vú Sữa
Danh pháp
Tên khoa học
Chrysophyllum cainito L. (Họ Hồng Xiêm – Sapotaceae)
Tên khác
Caimiteer, cahimitir
Nguồn gốc
Cây vú sữa trồng ở đâu? Vú sữa là một loại cây bản địa có nguồn gốc từ vùng tây Ấn Độ và từ lâu đã được trồng ở đây. Sau đó, loài cây này đã lan ra các nước khác trong khu vực, đặc biệt là ở vùng nhiệt đới Châu Mỹ. Ở Đông Nam Á, vú sữa được trồng nhiều nhất ở các quốc gia như Indonesia, Philippines, Singapore, Thái Lan, Malaysia, Campuchia và Lào.
Ở Việt Nam, cây vú sữa chủ yếu phân bố ở các tỉnh phía nam, từ Quảng Nam và Quảng Ngãi trở về phía nam, đặc biệt là tập trung nhiều nhất ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ như Tiền Giang, Cần Thơ, Bến Tre, Đồng Tháp, Sa Đéc, Sóc Trăng và Bình Dương. Mặc dù có sự trồng cây vú sữa ở một số tỉnh ở miền Bắc, nhưng số lượng cây trồng ít hơn đáng kể do cây ít cho quả và chất lượng quả cũng kém ngon hơn so với cây ở miền Nam.
Cây vú sữa ưa đất gì? Vú sữa là loại cây thích ánh sáng mặt trời, không đòi hỏi đất đặc biệt, và phát triển tốt dưới điều kiện khí hậu nhiệt đới, đặc biệt là ở nơi có thời tiết nóng và ẩm hoặc hơi khô, với nhiệt độ trung bình từ 23 đến 26 độ C. Cây vú sữa có sự sinh trưởng yếu khi nhiệt độ trung bình năm dưới 20 độ C.
Cây vú sữa trồng bao lâu thì có quả? Thường thì cây có thể đưa ra hoa và quả quanh năm, nhưng thường tập trung vào một mùa chính từ tháng 9 đến tháng 2 của năm sau; ở Philippin thì từ tháng 9 đến tháng 4, và ở Indonesia thì từ tháng 3 đến tháng 7.
Vú sữa là một trong những loại cây ăn quả quan trọng ở khu vực Đông Nam Á. Sản lượng tổng cộng hàng năm trong khu vực này có thể lên đến hàng triệu tấn, với Philippines ghi nhận sản lượng 25.389 tấn quả vào năm 1987, mặc dù không phải là quốc gia trồng vú sữa nhiều nhất. Ở Việt Nam, ước tính sản lượng quả vú sữa mỗi năm cũng lên đến vài ngàn tấn, và gần đây đã có sự xuất khẩu qua biên giới sang Trung Quốc.
Đặc điểm thực vật
Cây vú sữa thường cao từ 10 đến 15 mét, có thân to và trụ, với nhựa mủ màu trắng. Cành cây dài và mảnh, mọc rộng ra từ thân cây, với vỏ nứt nẻ.
Lá của cây vú sữa như thế nào? Lá cây vú sữa mọc xen kẽ nhau, có hình dạng bầu dục thuôn, đầu nhọn và mép nguyên. Mặt trên của lá có màu xanh đậm sáng bóng, trong khi mặt dưới được phủ một lớp lông màu hung vàng rất mịn, gần như nhung; cả búp non cũng có một lớp lông màu hung vàng.
Cụm hoa của cây vú sữa thường mọc ở kẽ lá, thành tần nhỏ và dài, có 5 răng xếp lượp, với tràng hoa có hình chuông và 5 cánh. Hoa không có nhị lép, nhưng có 5 nhị dính trên ống tràng. Bầu hoa thường có từ 5 đến 10 ô, mỗi ô chứa một noãn.
Vú sữa chín có màu gì? Trái cây vú sữa có hình cầu, to bằng nắm tay, vỏ ngoài mịn và màu đỏ tím khi chín. Thịt bên trong quả mềm mịn và có màu trắng như sữa, còn hạt thường dẹt và bóng.
Tháng mấy vú sữa ra hoa? Hoa của cây vú sữa thường nở vào khoảng tháng 9 đến 10, trong khi quả chín thường vào tháng 2 đến 4.
Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến
Thu hoạch và chế biến quả, rễ, và lá của cây vú sữa.
Thành phần hoá học
Quả của cây vú sữa chứa một lượng khô khoảng 11,47%, protein đạt 2,34%, chất béo 1,39%, acid hữu cơ 0,17%, đường toàn phần 4,40%, và chất xơ 0,86%.
Hạt của cây vú sữa chứa các thành phần như chất đắng lacumin, dầu béo chiếm 6,6%, saponin đạt 0,19%, và dextrose có tỷ lệ 2,4%.
Còn lá của cây thì có ít nhựa, acid resinic, một alkaloid, và một chất đắng không xác định.
Tác dụng dược lý
Đang cập nhật
Tính vị – Quy kinh
Đang cập nhật
Công năng – Chủ trị
Quả vú sữa khi còn xanh thường mang hương vị chát và có khả năng gây săn se.
Lá vú sữa có tác dụng gì? Cả rễ và lá của cây đều được biết đến với những tác dụng hữu ích như làm tan máu ứ, kích thích tuần hoàn máu, giúp giảm sưng và đau. Ngoài ra, vỏ thân cũng được sử dụng với mục đích kích thích và tăng cường sức khỏe.
Quả vú sữa khi chín có thịt ngọt và thơm, thường được sử dụng như một loại thực phẩm bổ sung dinh dưỡng hoặc làm tráng miệng. Rễ và lá của cây được sử dụng trong việc điều trị các vấn đề như đau nhức và sưng tấy. Nước sắc từ lá vú sữa cũng được sử dụng để điều trị các vấn đề liên quan đến dạ dày.
Vú sữa chứa một lượng lớn canxi, phốt pho, sắt và magiê, là những thành phần quan trọng giúp cả thai phụ và thai nhi phát triển mạnh mẽ. Đối với phụ nữ mang thai, ngoài việc bổ sung các chất dinh dưỡng thông qua chế độ ăn uống hàng ngày, việc tiêu thụ khoảng 100 – 200g quả vú sữa hằng ngày cũng rất quan trọng. Việc này giúp cung cấp đầy đủ các chất cần thiết, giúp ngăn chặn các vấn đề như thiếu máu và còi xương ở trẻ sơ sinh.
Liều dùng
Liều lượng thông thường được khuyến nghị là khoảng 6-10g mỗi ngày.
Bảo quản
Bảo quản dược liệu vú sữa ở nơi khô ráo và thoáng mát.
Một số bài thuốc phổ biến
1. Trị đau dạ dày
Để sử dụng lá vú sữa, bạn cần hái những lá tươi, sau đó rửa sạch và phơi khô để có thể lưu trữ và sử dụng dần. Mỗi lần sử dụng, bạn lấy khoảng 30g lá khô và đun cùng với 1 lít nước cho đến khi nước còn khoảng 200ml. Sau đó, bạn có thể rót ra và chia thành 2 lần uống trong ngày, uống trước khi ăn. Theo Y Học Cổ Truyền, lá cây vú sữa có tác dụng hoạt huyết, giúp làm tan máu ứ, giảm sưng và đau. Chúng được sử dụng để điều trị các triệu chứng liên quan đến đau dạ dày.
2. Trị trào ngược dạ dày
Để chuẩn bị một hỗn hợp dưỡng chất từ lá vú sữa, trước tiên, hãy lựa chọn khoảng 10 – 15 lá vú sữa tươi và rửa sạch chúng. Sau đó, phơi khô lá vú sữa và đặt chúng vào một nồi cùng với 1 lít nước. Đun sôi hỗn hợp trong khoảng 20 phút trên lửa nhỏ để đảm bảo tất cả dưỡng chất từ lá vú sữa được chiết xuất hoàn toàn. Sau khi đã sôi đủ lâu, hãy uống hỗn hợp này trong suốt ngày để hưởng lợi từ các thành phần dinh dưỡng có trong lá vú sữa.
3. Điều trị tiểu đường
Cách thức sử dụng lá vú sữa có thể được thực hiện theo hai phương pháp khác nhau:
Phương pháp đầu tiên đơn giản là sử dụng khoảng 30 – 50g lá vú sữa tươi. Trước tiên, hãy rửa sạch lá vú sữa và đặt chúng vào một nồi cùng với 1 chén nước lọc. Đun sôi hỗn hợp này khoảng 3 – 5 phút, sau đó uống như một tách trà hàng ngày.
Phương pháp thứ hai đòi hỏi sử dụng lá vú sữa khô. Bạn cần khoảng 10 – 12gr lá vú sữa khô, rửa sạch và cho vào một nồi cùng với 2 chén nước lọc. Thêm một vài lát gừng vào và đun sôi trên lửa nhỏ cho đến khi nước còn lại khoảng 1 chén. Uống nước lá vú sữa thường xuyên sẽ giúp duy trì chỉ số đường huyết và huyết áp ổn định, đồng thời cung cấp các dưỡng chất quan trọng cho cơ thể.
4. Giảm đau các xương khớp
Một cách khác để tận dụng lá vú sữa là bằng cách làm rượu lá vú sữa. Đây là một phương pháp truyền thống và hiệu quả để chiết xuất các dưỡng chất từ lá vú sữa và kết hợp với lợi ích của rượu gạo.
Để bắt đầu, bạn cần chuẩn bị 500g lá vú sữa tươi, rửa sạch và để ráo nước. Sau đó, vò nát lá vú sữa và cho chúng vào một bình thuỷ tinh lớn. Tiếp theo, đổ vào bình khoảng 2 lít rượu gạo và để hỗn hợp này ngâm trong khoảng 15 ngày.
Sau khi quá trình ngâm kết thúc, bạn sẽ có một lọ rượu lá vú sữa sẵn sàng để sử dụng. Mỗi ngày, uống 1-2 ly rượu lá vú sữa sẽ mang lại lợi ích đặc biệt cho sức khỏe, bao gồm giảm đau xương khớp một cách rõ rệt.
Tài liệu tham khảo
- Đỗ Huy Bích (2006), Vú Sữa , Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, tập 2, trang 1078 .
- Đỗ Tấn Lợi (2006), Vú Sữa, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội, trang 926.
- Phạm Hoàng Tộ (1999), Vú Sữa, Cây cỏ Việt Nam, NXB Trẻ, Hà Nội, tập 1, trang 630.