Tần Giao (Tần Cửu)

Tên khoa học

Gentiana straminea Maxim., họ Long đởm (Gentianaceae).

Nguồn gốc

Rễ khô của loài Gentiana straminea Maxim., họ Long đởm (Gentianaceae). Cũng được gọi là Ma hoa giao.

Vùng sản xuất

Chủ yếu ở Ninh Hạ, Cam Túc, Thanh Hải, Tứ Xuyên.

Thu hái và chế biến

Thu hoạch vào mùa Xuân và mùa Thu, loại sạch bùn đất và phơi nắng đến khi mềm. Chất thành đống để dược liệu “đổ mô hôi” cho đến khi bể mặt màu vàng đỏ hoặc vàng xám, sau đó trải ra phơi đến khô hoàn toàn. Ngoài ra, cũng có thể được phơi trực tiếp đến khô mà không cần qua công đoạn chất thành đống để dược liệu “đổ mồ hôi”.

Tính vị quy kinh

Vị đắng cay hơi hàn vào kinh Can Đởm, Vị và Đại trường

Tác dụng

Thanh nhiệt khu phong, trừ thấp hoạt lạc, thư cân.

Tần giao hay còn gọi là tần cửu, thanh táo. Nguồn gốc của tần cửu hiện nay chưa xác định chắc chắn nhưng ở Việt Nam có cây thanh táo hay mọc dại, mọc ở các bờ rào, thường được mọi người lấy lá tắm cho em bé cũng được xác định là một loại dùng làm thuốc, lấy rễ của cây thanh táo ta được vị thuốc tần giao. Đặc tính của tần giao là vị cay thì tán, vị đắng thì sơ tiết; tính hơi hàn hoặc đôi khi hơi bình nên hiệu lực cùng vừa phải không quá mạnh mẽ. Riêng vị tần giao có thể dùng để thư cân cho cả thể nhiệt và thể hàn đều được, vì tính rất bình hòa. Điểm mạnh của tần giao là trừ phong thấp các chứng tê đau thể hàn tý hay nhiệt tý đều dùng được. Ngoài ra còn có tác dụng thứ hai là chữa các chứng âm hư phát nhiệt, ho lao nóng âm ỉ ở trong xương (cốt chưng lao nhiệt). Nhìn chưng tẫn giao là vị thuốc thư cân dùng trong mọi trường hợp.

Đặc điểm dược liệu

Hình bán nón. Bên ngoài màu nâm sẫm, thô ráp. Thể chất: xốp, giòn, dễ gãy, mặt bề hơi có dầu. Mùi: đặc biệt. Vị: hơi đắng, chát.

Yêu cầu chất lượng

Theo kinh nghiệm dân gian, dược liệu thượng hạng to, nặng có kết cấu rắn chắc, màu vàng nâu, mùi và vị nồng.