Lêkima (Quả Trứng Gà)
Danh pháp
Tên khoa học
Lucuma mammosa Gaertn. ; Vitellaria mammosa Radik. ; Calocarpum mamosum Pierre. (Họ Hồng Xiêm – Sapotaceae)
Tên khác
Lu cu ma, quả trứng gà
Trái lêkima tiếng Anh là gì? Mamey, sapote Mamey
Nguồn gốc
Lêkima là cây gì? Cây trứng gà có nguồn gốc từ các vùng núi ẩm thấp ở Trung Mỹ và phía nam Mexico, nơi nó vẫn còn mọc tự nhiên. Cây này đã được trồng từ thời cổ đại bởi các bộ tộc người Maya. Hiện nay, loại cây ăn quả này đã trở nên phổ biến ở nhiều nước vùng nhiệt đới, bao gồm Trung và Nam Mỹ, Tây Ấn Độ, Mỹ, Philippines, Malaysia, Thái Lan, Lào và Campuchia. Ở Việt Nam, mặc dù không rõ cây này đã được nhập trồng từ bao giờ, nhưng nó đã tồn tại từ lâu ở các tỉnh phía nam cũng như các tỉnh thuộc đồng bằng và trung du Bắc Bộ.
Cây trứng gà đặc biệt thích ánh sáng và phát triển tốt trong môi trường có khí hậu nhiệt đới nóng và ẩm, hoặc hơi khô. Nó có khả năng sinh tồn trên nhiều loại đất khác nhau, từ đất thịt nặng ở Puerto Rico, đất cát ở Guatemala, đến đất mùn trên núi đá vôi ở Florida, Mỹ. Mặc dù cây có thể chịu được điều kiện khô hạn, nhưng không thể sống được khi gặp phải đất trồng bị ngập nước.
Cây trứng gà sinh trưởng nhanh: hạt gieo sau 3 – 5 tuần bắt đầu nảy mầm với tỷ lệ khá cao. Ở Việt Nam, cây mọc từ hạt sau 5 năm đã ra hoa quả nhiều, hoa thụ phấn chủ yếu nhờ côn trùng, những cây từ 10 tuổi trở lên cho nhiều hoa quả nhất. Thời gian cho thu hoạch quả có thể gần 100 năm.
Đặc điểm thực vật
Cây Lê ki ma có hình dáng nhỏ gọn và dễ chịu. Lá mọc đơn độc, thường tụ tập ở đầu cành, có hình dạng bầu dục với đầu nhọn, gốc thuôn, dài khoảng 10 – 25cm và rộng 3-5cm. Mép lá tròn và hai mặt nhẵn, mặt trên có màu sắc sáng bóng trong khi mặt dưới có màu vàng sáng. Hoa lê ki ma là hoa gì? Hoa lêkima nhỏ và mọc đơn độc ở kẽ lá, có màu vàng nhạt.
Trái lê ki ma còn gọi là gì? Quả lêkima hay còn gọi là quả trứng gà do có hình trứng, bề mặt nhẵn, dài khoảng 8-10cm, với đầu quả hơi tù. Khi chín, quả có màu vàng đến vàng cam, và bên trong chứa những hạt cứng màu nâu.
Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến
Quả và hạt là bộ phận có thể dùng trong đời sống hàng ngày.
Thành phần hoá học
Thịt quả trứng gà có các chất protid, glucid, caroten (hàm lượng 4,2 mg%), vitamin (55,6mg%). Hạt có glycosid và acid cyanhydric.
Tác dụng dược lý
Đang cập nhật
Tính vị – Quy kinh
Đang cập nhật
Công năng – Chủ trị
Thịt của trái trứng gà mang một hương vị ngọt dịu, kèm theo một chút độ bùi, tạo cảm giác hài hòa và bổ dưỡng cho người sử dụng. Cây trứng gà thường được trồng chủ yếu để thu hoạch quả tươi, được sử dụng trực tiếp hoặc chế biến thành mứt.
Thịt của quả trứng gà là một nguồn dồi dào dinh dưỡng, bởi nó chứa nhiều chất protid và glucid, với đặc điểm là glucid dễ tiêu hóa. Đặc biệt, thịt quả còn giàu caroten và vitamin C, hai thành phần quan trọng giúp tăng cường sức khỏe và sự phát triển.
Ngoài ra, hạt của quả trứng gà cũng được sử dụng trong việc chế biến. Sau khi rang, hạt được xay thành bột, sau đó pha trộn với bột hạt cây ca cao để tạo thành một nguyên liệu cơ bản trong việc sản xuất kẹo sô cô la.
Lưu ý
Tác hại của quả lê ki ma: Cần lưu ý rằng hạt của quả trứng gà chứa một lượng độc đáng kể do có tỷ lệ glycosid tim và acid cyanhydric.
Liều dùng
Khối lượng Lêkima có thể linh hoạt trong việc sử dụng trong các bài thuốc và công dụng phổ biến, tùy thuộc vào mục đích cụ thể của mỗi trường hợp.
Bảo quản
Bảo quản dược liệu Lêkima ở nơi khô ráo và thoáng mát
Một số món ăn phổ biến
1. Món sinh tố Lekima
Để chuẩn bị một ly sinh tố lê ki ma thơm ngon, trước hết bạn cần chuẩn bị 300g quả lê ki ma chín, 1 hộp sữa chua và 120ml sữa tươi. Bắt đầu, hãy rửa sạch quả lê ki ma và lột vỏ, sau đó cắt thành từng miếng nhỏ. Tiếp theo, bạn đưa tất cả các nguyên liệu vào máy xay, bao gồm cả quả lê ki ma, sữa chua và sữa tươi, sau đó thêm đá lạnh vào. Tiến hành xay nhuyễn cho đến khi hỗn hợp trở thành một chất lỏng mịn. Cuối cùng, bạn chỉ việc rót hỗn hợp vào ly và thưởng thức món sinh tố ngon lành.
2. Món bánh bò làm từ quả trứng gà
Để chuẩn bị bánh lê ki ma, bạn cần chuẩn bị các nguyên liệu sau: 25g quả lê ki ma chín, 300g bột gạo, 250ml nước cốt dừa, 150g đường, 1 quả trứng gà, 3 thìa cà phê bột nổi, 3 thìa canh nước cơm rượu, dầu ăn và khuôn hấp bánh.
Sau khi chuẩn bị nguyên liệu, quá trình làm bánh lê ki ma bắt đầu bằng việc rửa sạch quả lê ki ma và lột vỏ, sau đó loại bỏ hạt bên trong. Tiếp theo, bạn nghiền nhuyễn phần thịt quả lê ki ma trong một chiếc tô. Trong một cái bát khác, bạn kết hợp trứng, 1 thìa súp đường và đánh tan chúng. Trong một tô lớn khác, bạn kết hợp bột nổi và bột gạo. Sau đó, đổ nước cơm rượu, nước cốt dừa và lê ki ma đã nghiền nhuyễn vào tô chứa bột. Khi đã có đủ các thành phần, bạn khuấy đều hỗn hợp cho đến khi trứng và đường tan, sau đó trộn đều tất cả các thành phần lại với nhau.
Cần thêm một ít nước vào tô và nhồi kỹ khoảng 10 phút để tạo thành hỗn hợp đồng đều. Sau đó, sử dụng khăn sạch để đậy lại và đem đi ủ khoảng 1 giờ. Khi hỗn hợp đã ủ đủ thời gian, bạn tiếp tục bằng việc tráng một lớp dầu ăn vào trong khuôn rồi làm nóng hồi hấp. Đổ bột bánh vào trong khuôn và bắt đầu hấp trong khoảng 15 phút. Trong quá trình hấp, bạn cần quan sát cho đến khi thấy bánh nở bung hoặc lấy tăm xiên không thấy bột dính vào tăm, đó là dấu hiệu cho thấy bánh đã chín. Sau đó, bạn có thể thưởng thức bánh lê ki ma thơm ngon.
Tài liệu tham khảo
- Đỗ Huy Bích (2006), Lê Ky Ma , Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, tập 1, trang 393.
- Đỗ Tấn Lợi (2006), Lê Ky Ma, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội, trang 535
- Phạm Hoàng Tộ (1999), Lê Ky Ma, Cây cỏ Việt Nam, NXB Trẻ, Hà Nội, tập 1, trang 630.