Con Rươi (Palolo)
Danh pháp
Tên khoa học
Eunice viridis (Họ Rươi – Nereidae)
Tên khác
Palolo (Tiếng thổ dân trên các quần đảo Thái Bình Dương gọi con rươi)
Nguồn gốc
Con rươi sống ở đâu? Trên khắp vùng biển nhiệt đới của Thái Bình Dương, nhất là gần các đảo Samoa và Fidji, có thể thấy sự xuất hiện của loài rươi Eunice viridis theo một lịch trình cố định. Một loài khác, Eunice fucata, cũng được tìm thấy trong khu vực Caribe.
Tại Việt Nam, đặc biệt là ở khu vực gần cửa sông Thái Bình và Hải Dương, có một sự đa dạng đặc biệt của rươi, với Tylorhynchus sinensis là một trong số đó. Gò Công và Đà Nẵng cũng là những nơi có sự hiện diện của loài sinh vật này. Theo nhà nghiên cứu Dawidoff, Côn Đảo và Nha Trang cũng ghi nhận có rươi. Ở Cà Mau (Con rươi miền Tây), nơi có các trại nuôi tôm, loài Nereis, được địa phương gọi là rết biển, cũng xuất hiện. Mặc dù rết biển thường tụ tập thành đàn trên mặt nước hàng năm, chúng ít khi được sử dụng làm thực phẩm bởi người dân địa phương. Nereis được coi là một phần quan trọng trong chuỗi thức ăn của cá.
Đặc điểm
Con rươi là con gì? Rươi, một loại giun nước, được biết đến với khả năng bơi lội linh hoạt nhờ vào hàng loạt sợi lông tơ bao phủ trên cơ thể. Chúng có kích thước trưởng thành khoảng 60-70mm về chiều dài và 5-6mm về chiều rộng.
Cơ thể của rươi, mảnh mai và dẹp, được chia thành hơn 50 đốt với màu sắc đa dạng như hồng, xanh nhạt, nâu nhạt, hoặc trắng. Phần đầu nhỏ của chúng tương phản với đôi mắt lớn, và phần thân trước to hơn so với phần sau, nơi các đốt dần trở nên ngắn hơn. Rươi có cấu tạo cơ thể đối xứng nổi bật, với sự phân biệt rõ ràng giữa phần lưng và bụng. Chúng sống quanh năm trong lớp bùn dưới đáy sông hoặc ruộng nước, ưa chuộng môi trường nước lợ.
Trong mùa sinh sản, rươi sẽ rời khỏi hang ẩn náu, phần sau của cơ thể chứa đầy tế bào sinh dục tách rời và nhanh chóng di chuyển lên bề mặt nước. Tại đây, chúng thả trứng và tinh trùng, khiến mặt nước trở nên đục như sữa và bắt đầu quá trình tạo ra thế hệ mới. Phần còn lại của cơ thể, bao gồm đầu, tiếp tục sống dưới hang và từ từ tái tạo phần bị mất.
Để hoàn tất chu kỳ tái tạo, rươi cần khoảng một năm rưỡi. Đến thời điểm nhất định, hàng loạt rươi lại bắt đầu quá trình sinh sản bằng cách đứt lìa phần sau của mình, trôi nổi trên mặt nước từ 10 giờ đêm đến 4 giờ sáng trong sự kiện được gọi là “hiện tượng Swarming”. Đây là thời điểm thuận lợi để thu hoạch rươi do số lượng lớn. Nếu không được thu gom, rươi sẽ chết và lắng xuống đáy sông.
Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến
Trong vùng Bắc Bộ của Việt Nam, khi những ngày cuối tháng 9 và đầu tháng 10 theo lịch âm lịch đến, thời tiết chuyển lạnh, nhiệt độ thường giảm xuống dưới 25°C, bầu trời nhiều mây, thỉnh thoảng có mưa phùn, đây là lúc báo hiệu rươi bắt đầu di cư lên bề mặt nước, thực hiện “buổi khiêu vũ” hàng loạt theo “phong tục từ xưa”. Đây cũng chính là thời điểm rươi bị thu hoạch nhiều nhất, vì chúng chỉ hiện diện trên mặt nước để sinh sản vào những khoảng thời gian cố định, dưới ảnh hưởng của các yếu tố như thủy triều, thời tiết và nhiệt độ.
Sau đây là một số cách chế biến con rươi dùng trong thực phẩm:
Chả rươi
Nguyên liệu: Trứng gà (3 quả), hành hoa, thì là, thịt nạc dăm (xay nhuyễn), ớt (giã nhuyễn), lá lốt (thái chỉ), gia vị, vỏ quýt (sử dụng ít) và 0.5kg rươi.
Hướng dẫn: Rửa sạch rươi và lấy ra các con đã chết, sau đó chần rươi với nước nóng (75 – 80 độ C) để loại bỏ lông. Đánh nhuyễn rươi, sau đó kết hợp với các nguyên liệu khác và đánh đều. Chiên chả rươi cho đến khi chín và sau đó dùng ăn.
Nem rươi
Nguyên liệu: Miến dong, giá đỗ, lá nem, rươi tươi và mộc nhĩ.
Hướng dẫn: Ngâm miến dong và ngâm nấm mộc nhĩ với nước ấm. Sau đó trộn rươi, miến dong, mộc nhĩ và giá đỗ với nhau, sau đó gói lại bằng lá nem và chiên cho đến khi vàng. Dùng với cơm hoặc bún.
Mắm rươi
Nguyên liệu: Một lượng rươi vừa đủ.
Hướng dẫn: Rửa sạch rươi và để ráo nước. Ủ rươi với muối hột và nước, sau đó phơi nắng khoảng 10 – 15 ngày. Mắm rươi có thể sử dụng để chấm với thịt luộc, rau sống hoặc sử dụng trong các món ăn.
Rươi rang muối
Nguyên liệu: Một lượng rươi vừa đủ.
Hướng dẫn: Rửa sạch rươi và loại bỏ tạp chất. Sau đó, nhúng rươi vào nước sôi để loại bỏ lông, sau đó chế biến bằng cách chiên vàng rồi rang muối cho thêm vị mặn.
Rươi cuốn lá lốt
Nguyên liệu: Lá lốt tươi, con rươi, vỏ quýt với các loại gia vị, ớt, giò sống và thịt nạc băm nhuyễn.
Hướng dẫn: Sơ chế nguyên liệu, sau đó trộn đều rươi với các nguyên liệu khác. Cuốn rươi trong lá lốt và chiên chín.
Thành phần hóa học
Trong cấu trúc của rươi, có 11,34% là protein, 3,2% là lipid, và bên cạnh đó là sự hiện diện của nhiều khoáng chất quan trọng như canxi sulfat, kali, cùng với một lượng nhỏ kim loại chiếm 0,3%.
Tác dụng dược lý
Đang cập nhật
Tính vị – Quy kinh
Con rươi có vị cay, thơm và có tính ấm
Công năng – Chủ trị
Trong cộng đồng dân cư, đặc biệt là ở những khu vực có rươi, chúng được xem như một nguồn thực phẩm giàu chất dinh dưỡng, đặc biệt là protein. Ngoài ra, rươi cũng là một nguồn thức ăn quan trọng cho cá trong hệ sinh thái nước ngọt.
Con rươi có tác dụng gì? Theo y học cổ truyền, con rươi có tác dụng hóa đờm và điều khí, dùng để chữa các tình trạng khó tiêu, tiêu chảy và tiêu hóa kém.
Lưu ý
Đối với việc tiêu thụ rươi, cần lưu ý rằng chúng chứa nhiều protein, do đó không nên tiêu thụ quá mức để tránh tình trạng khó tiêu, đầy bụng, và cảm giác khó chịu.
Cách chế biến con rươi cần được thực hiện đúng cách để tránh nguy cơ nhiễm khuẩn từ các loại vi khuẩn như E. coli, Salmonella.
Khi rươi chết, chúng sẽ bắt đầu phân hủy và sinh ra độc tố. Do đó, tiêu thụ rươi có thể gây ra các vấn đề như tiêu chảy, khó tiêu, đầy bụng hoặc ngộ độc. Vì vậy, cần cẩn trọng khi chế biến và sử dụng các món ăn từ loài này.
Kiêng kỵ
Cần lưu ý rằng những người mắc bệnh hen hoặc có khả năng dị ứng với các chất gây ra hen nên tránh tiêu thụ rươi, vì rươi có thể gây ra các cơn hen.
Rươi là một trong những loại thực phẩm dễ gây ra dị ứng và ngộ độc. Vì vậy, những người có cơ địa dị ứng nên cẩn thận khi tiêu thụ các món ăn từ rươi biển.
Không nên cho trẻ nhỏ tiêu thụ các món ăn chứa rươi để tránh các vấn đề sức khỏe có thể phát sinh.
Bảo quản
Bảo quản con rươi ở nơi khô ráo và thoáng mát.
Một số bài thuốc
Bồi bổ cơ thể
Sử dụng một hỗn hợp gồm 50g rươi, 10 quả Đại táo và 200g xương lợn, hầm cùng nước. Uống mỗi ngày một liều giúp bồi bổ cơ thể, phục hồi sức khỏe.
Điều trị các vấn đề về da
Để điều trị mụn nhọt, rươi sau khi được sấy khô và nghiền mịn có thể được pha trộn với nước tạo thành hỗn hợp keo để áp dụng lên vùng da bị ảnh hưởng. Cách này hỗ trợ giảm sưng và đau nếu mụn chưa vỡ, và thúc đẩy quá trình lành mạnh nếu mụn đã vỡ.
Cải thiện hệ miễn dịch
Có thể chế biến rươi thành nhiều món ăn khác nhau như chả rươi, nem rươi, mắm rươi hay rươi rang muối, giúp đa dạng hóa khẩu phần ăn và nâng cao sức đề kháng.
Hỗ trợ điều trị đau nhức cơ bắp
Một công thức hữu ích là dùng lá lốt tươi cuốn với rươi, vỏ quýt, gia vị, ớt, giò sống và thịt nạc băm nhuyễn. Sau đó chiên cho đến khi chín và thưởng thức, giúp giảm bớt cảm giác đau nhức.
Tài liệu tham khảo
- Đỗ Tất Lợi (2006), Con rươi, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội, trang 1027.