Cọ Dầu
Danh pháp
Tên khoa học
Elaeis guineensis Jacq. (Họ Dừa – Palmaceae)
Tên khác
Cây dầu dừa, palmier a huile
Nguồn gốc
Cây cọ dầu là cây gì? Cây cọ dầu, nguyên gốc từ châu Phi, thường mọc tự nhiên hoặc được trồng ở các khu vực ven biển phía tây của lục địa này, từ Ghinê đến Công-gô. Nigeria, nổi tiếng với sản xuất cọ dầu, là quốc gia sản xuất nhiều nhất ở châu Phi. Hiện nay, cây này đã được trồng rộng rãi ở nhiều nước nhiệt đới trên toàn cầu, bao gồm cả Malaysia, Indonesia (bao gồm đảo Java và Sumatra), Philippin, Thái Lan, Ấn Độ, Việt Nam và Brazil.
Cây cọ dầu mọc ở đâu? Trong quá khứ, Pháp đã nhập giống cây cọ dầu để tiến hành thử nghiệm trồng ở một số tỉnh miền Bắc Việt Nam như Nghệ An, Hà Tĩnh (đặc biệt là khu vực Hương Sơn với hơn 1000 cây), Hà Nội và Quảng Bình. Tuy nhiên, dự án này chưa nhận được sự chú ý đầu tư và phát triển lớn. Tổng công ty xuất nhập khẩu lâm nghiệp đã đề xuất mở rộng diện tích trồng cây cọ dầu nhằm cung cấp dầu trong nước và xuất khẩu. Nghiên cứu và thực tiễn tại nhiều quốc gia đã chứng minh rằng cây cọ dầu là loại cây cho năng suất dầu cao nhất trên cùng một diện tích so với các loại cây khác.
Cây này có khả năng chịu được khí hậu khô nóng, nhưng không chịu được mùa đông kéo dài. Ở Hà Tĩnh và các tỉnh miền Trung khác, cây cọ dầu sẽ bắt đầu có hoa quả sau khoảng 4 – 6 năm trồng. Mỗi cây có thể cho từ 1 đến 4 buồng hoa, mỗi buồng có thể sản xuất từ 1000 đến 2000 quả. Cây có thể sản xuất quả nhiều nhất khi ở độ tuổi 12 hoặc 13, và có thể kéo dài đến 30 năm.
Cách trồng trồng cây cọ dầu ở Việt Nam có thể được so sánh với cách trồng cây cau, một cây trồng phổ biến khác ở đất nước này. Trong quá trình trồng, việc sử dụng quả già từ vườn ươm là một phương pháp phổ biến.
Ban đầu, quả già được thu thập từ cây mẹ có đặc tính mong muốn và được mang về vườn ươm để tiến hành công việc ươm giống. Tại đây, quả già được chăm sóc và bảo quản để đảm bảo độ tươi và sức khỏe. Sau khoảng 2,5 đến 3 tháng, quả già sẽ nảy mầm, tạo ra các cây con.
Các cây con cọ dầu cần được chăm sóc kỹ lưỡng trong giai đoạn đầu của sự phát triển. Để đảm bảo sức khỏe và sự phát triển tốt nhất, chỉ các cây con khoẻ mạnh và có tiềm năng sẽ được chọn lựa để tiến hành trồng ra đất. Thông thường, sau khoảng 1 đến 2 năm, khi cây con đã đạt đủ tuổi và có đủ sức mạnh, chúng mới được mang ra ngoài đất để tiến hành trồng.
Đặc điểm thực vật
Cây cọ dầu được mô tả là cây thân cột, có chiều cao dao động từ 10 đến 20 mét. Thân cây thẳng và cứng cáp, có nhiều cuống cụt ngắn mọc tua tủa, tạo ra một hình dáng như những chiếc gai to dẹt do lá rụng để lại. Cuống lá thường có gai nhọn do lá cũ đã chết và biến đổi.
Lá cây cọ dầu to và có hình dạng giống như lông chim, thường mọc tập trung ở ngọn thân. Cụm hoa của cây gồm cả hoa đực và hoa cái riêng biệt. Hoa đực thường được tổ chức trong các cụm hình trụ, mỗi hoa có 6 nhị dính chặt nhau, trong khi hoa cái thì có kích thước lớn hơn. Điều này tạo nên một cảnh quan hoa đẹp mắt và phức tạp trên cây cọ dầu.
Quả cỏ dầu hình trứng, tụ họp dày đặc thành buồng lớn nặng đến 10 – 20kg, màu vàng hoặc đỏ, vỏ ngoài mỏng, hạt cọ dầu chứa nhân nhiều, cùi dừa cũng chứa nhiều dầu.
Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến
Bộ phận được dùng ở cọ dầu là quả và hạt.
Thành phần hoá học
Quả cọ dầu chín chứa dầu 29%, chất xơ 8%, vỏ sành 30%, nhân 6%.
Cọ dầu được phân thành hai loại chính:
- Dầu cùi được lấy từ vỏ quả còn tươi (hiệu suất dao động từ 30 đến 70%). Theo phương pháp truyền thống, người ta đun cùi tươi với nước cho đến khi dầu bắt đầu nổi lên, sau đó hớt lấy và tiến hành xử lý bên trong.
- Dầu nhân được chiết xuất bằng phương pháp ép hoặc sử dụng dung môi (hiệu suất dao động từ 44 đến 53%).
Dầu cùi của cây cọ dầu thường có màu và vị dễ chịu, đặc biệt là loại tốt. Màu sắc của dầu này có thể thay đổi từ màu vàng cam đến màu vàng sậm. Trái lại, dầu nhân cọ thường có màu vàng nhạt hoặc hơi nâu.
Thành phần chính của dầu cọ là glyceride của axit palmitic, oleic và linoleic. Tùy thuộc vào nguồn gốc, hàm lượng axit palmitic dao động từ 32–45%, oleic từ 38-52%, linoleic từ 5-11%, cũng như stearic từ 2,2 đến 6,3%, và myristic từ 0,6 đến 5,9%. Phần không xà phòng hóa chiếm khoảng 0,3%, với độ chảy nằm trong khoảng từ 27 đến 42°C và độ đông đặc từ 31 đến 41°C. Trọng lượng ở 15°C là 0,920, với chỉ số xà phòng hóa dao động từ 199 đến 202 và chỉ số iodine từ 53,6 đến 57,9.
Đầu nhân cọ (huile de palmiste) có dạng đặc ở 20°C, màu trắng vàng nhạt. Thành phần chính gồm glyceride của axit béo như axit lauric, axit myristic, axit oleic, với tỷ lệ axit lauric chiếm từ 46 đến 52%, axit myristic chiếm từ 14 đến 17%, axit oleic chiếm từ 13 đến 19%, và một số axit béo khác như caprylic, caproic, panmitic, stearic, linoleic.
Độ chảy của dầu này dao động từ 23 đến 26°C, độ đông đặc từ 20 đến 23°C, trọng lượng ở 15°C là 0,952, chỉ số xà phòng hóa từ 241 đến 255, và chỉ số iod từ 10 đến 23,4.
Tác dụng dược lý
Đang cập nhật
Tính vị – Quy kinh
Tác dụng quả cọ dầu: Dầu quả hoặc dầu hạt cọ dầu có vị béo, ngọt, tính mát, có tác dụng lợi tiểu, nhuận tràng.
Công năng – Chủ trị
Dầu cọ là loại dầu béo, ngon, được dùng làm dầu ăn và thuốc bổ dưỡng chữa bệnh chứa vitamin A. Ngoài ra, dầu cọ còn là dung môi để chế thuốc, mỹ phẩm, làm xà phòng, thuốc gội đầu, chế margarin.
Cây cọ dầu dùng để làm gì? Một số công dụng phổ biến như sau:
- Quả cọ, cùng với đậu nành, là một trong những nguyên liệu quan trọng trong việc sản xuất dầu ăn (dầu thực vật). Dầu cọ được biết đến với khả năng chịu nhiệt và chống oxy hóa tốt, làm cho nó trở thành lựa chọn lý tưởng cho việc sản xuất dầu ăn và sử dụng trong việc chiên nấu.
- Dầu cọ đỏ, với hàm lượng vitamin A cao gấp 15 lần so với cà rốt, là một thành phần quan trọng trong sản xuất mỹ phẩm. Dầu này có tác dụng dưỡng ẩm, chống lão hóa và kích thích quá trình sản xuất melanin, giúp bảo vệ da khỏi tác động của tia cực tím.
- Dầu gội được chế tạo từ dầu cọ không chứa silicone, nhựa than hay paraben, điều này đã tạo nên sự ưa chuộng từ nhiều người. Không chỉ thế, dầu cọ còn được sử dụng để làm thuốc ủ tóc, giúp phục hồi tóc khô và hư tổn.
Liều dùng
Khuyến cáo nên dùng 5ml, hoặc dùng khi chế biến món ăn. Nhuận liều từ 15 – 20ml để nhuận tràng.
Bảo quản
Bảo quản dược liệu cọ dầu ở nơi khô ráo và thoáng mát.
Một số sản phẩm có chứa cọ dầu
