Bạng Hoa (Cây Sò Huyết)
Danh pháp
Tên khoa học
Rhoea discolor (L’Hér.) Hance (Họ Thài lài – Commelinaceae)
Tên khác
Cây sò huyết, lẻ bạn, tử vạn niên thanh
Nguồn gốc
Cây bạng hoa là cây gì? Bạng hoa, một loài thực vật bản địa của khu vực nhiệt đới ở châu Mỹ, ngày nay đã phổ biến khắp các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới thông qua việc trồng cây cũng như sự tự nhiên hóa. Việc du nhập loài cây này vào Việt Nam vẫn còn chưa rõ thời gian cụ thể.
Cây bạng hoa mọc ở đâu? Cây bạng hoa ưa thích ánh sáng và có khả năng thích nghi với điều kiện khô hạn, có thể phát triển mạnh mẽ trên nhiều loại đất khác nhau, từ đồng bằng, ven biển, đến miền trung du và các khu vực miền núi. Nhờ vào hệ thống rễ mạnh mẽ và khả năng nhánh lá phát triển tốt, loài cây này được đánh giá cao về độ bền và khả năng thích nghi với nhiều điều kiện sinh thái khác nhau.
Bạng hoa cho hoa và quả đều đặn mỗi năm. Quả khi chín sẽ tự tách hạt và phát tán vào xung quanh, và từ 6 đến 7 tháng sau đó, cây con sẽ bắt đầu mọc lên. Cây có thể được nhân giống bằng cách chia cắt nhánh hoặc một phần của rễ. Chủ yếu, người ta trồng bạng hoa với mục đích trang trí, tạo điểm nhấn cho cảnh quan.
Đặc điểm thực vật
Cây bạng hoa là một cây thảo lâu năm, với chiều cao khoảng 30 đến 40 cm. Thân cây tròn đầy và mượt, không chia nhánh, và trên đó có các rãnh ngang là dấu vết của những lá đã rụng.
Lá bạng hoa bao bọc chặt lấy thân, có chiều dài từ 15 đến 30 cm và chiều rộng từ 3 đến 5 cm, với đầu lá hình tròn hoặc nhọn. Bản lá cứng cáp và dày, hơi lõm xuống ở phía trên với màu xanh lá, trong khi mặt dưới có màu tía và có gân song song rõ rệt.
Hoa bạng hoa xuất hiện từ kẽ lá, tụ hợp thành từng cụm có hình dáng giống như vỏ của con sò, được che phủ bởi hai lá bắc ôm lấy nhau. Màu sắc của hoa là trắng pha lẫn vàng, với cấu tạo gồm ba lá đài và ba cánh hoa tương tự nhau, cùng với sáu nhị hầu như bằng nhau và một bầu hoa chia thành ba ngăn.
Khi quả bạng hoa chín, nó mở ra thành ba mảnh vỏ, và bên trong chứa các hạt góc cạnh, có bề mặt ráp. Thời gian hoa và quả của cây thường rơi vào khoảng tháng 4 đến tháng 5 hàng năm.
Bộ phận dùng – Thu hái – Chế biến
Hoa và lá cây bạng hoa được thu hái quanh năm, có thể dùng tươi hoặc phơi khô.
Thành phần hóa học
Đang cập nhật
Tác dụng dược lý
Đang cập nhật
Tính vị – Quy kinh
Bạng hoa có vị ngọt nhạt và có tính hàn.
Công năng – Chủ trị
Cây bạng hoa có tác dụng gì? Bạng hoa được biết đến với các đặc tính chữa bệnh như làm mát cơ thể, nhuận phế, giúp tiêu đờm, ngăn ngừa ho, lương huyết và giải độc cơ thể.
Cây bạng hoa chữa bệnh gì? Nó thường được sử dụng trong việc điều trị các trường hợp viêm khí quản, cả dạng cấp tính và dạng mạn tính, cơn ho do ho gà, bệnh lao, chảy máu cam, bệnh do trực khuẩn gây ra lỵ và trường hợp đi tiểu ra máu.
Liều dùng
Thông thường người ta sẽ sử dụng từ 15 đến 30 gram lá hoặc hoa của bạng hoa để dùng dưới dạng thuốc sắc.
Bảo quản
Đầu tiên, cần phải làm khô hoa và lá bạng hoa sau khi thu hoạch. Có thể phơi dưới ánh nắng mặt trời hoặc sử dụng lò sấy ở nhiệt độ thấp. Đảm bảo rằng dược liệu được làm khô hoàn toàn để tránh sự phát triển của nấm mốc.
Sau khi dược liệu đã được làm khô, cần phải bảo quản chúng ở nơi khô ráo và mát mẻ. Tránh để dược liệu tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời vì điều này có thể làm mất đi một số dược tính. Đặt dược liệu vào trong bình kín hoặc túi có khả năng chống ẩm tốt để bảo vệ chúng khỏi ẩm mốc và côn trùng.
Một số bài thuốc
Đối với điều trị bệnh viêm khí quản mạn tính
Sử dụng 15 gram lá bạng hoa kết hợp với 3 gram núc nác, đem sắc lấy nước để uống.
Đối với điều trị bệnh viêm khí quản cấp tính
Sử dụng 10g bạng hoa, pha thêm đường và nước gấp đôi lượng hoa, đun nóng để uống.
Đối với điều trị tình trạng ho do nhiệt phế và đờm đặc
Lấy 40g bạng hoa tươi, rửa sạch, giã nhuyễn rồi thêm nước và lọc để uống, hoặc dùng 30g bạng hoa đã phơi khô, sắc với ba bát nước cho đến khi còn một bát, uống mỗi ngày một lần, áp dụng liên tục trong một tuần.
Phương pháp hỗ trợ điều trị viêm khí quản
Dùng 15g bạng hoa kết hợp với 10g đường phèn hoặc mật ong, hấp trong 15-20 phút. Uống khi đã nguội, mỗi ngày 2-3 lần. Hoặc có thể sắc 15g bạng hoa và 5g vỏ núc nác với 550ml nước cho đến khi còn 100ml, chia làm hai lần uống mỗi ngày.
Công thức chữa cảm, ho và đau đầu
Lấy 15g bạng hoa, 10g rễ cây chòi mòi, 10g vỏ cây kim phượng hoa vàng đã phơi khô và thái nhỏ. Đun sôi với 500ml nước cho đến khi còn 100ml, uống mỗi ngày hai lần trong 5 ngày.
Biện pháp chữa bí tiểu
Kết hợp 15g bạng hoa, 15g diếp cá, 20g rau má, 10g rễ cỏ tranh, và 10g râu ngô. Tất cả dùng tươi, rửa sạch và sắc với 700ml nước. Đun cho đến khi còn 250ml, chia thành hai lần uống trong một ngày. Tiếp tục sử dụng trong 10 ngày.
Tài liệu tham khảo
- Đỗ Huy Bích (2006), Bạng hoa, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, tập 2, trang 153.
- Đỗ Tất Lợi (2006), Bạng hoa, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y học, Hà Nội, trang 857.
- Phạm Hoàng Hộ (1999), Bạng hoa, Cây cỏ Việt Nam, NXB Trẻ, Hà Nội, tập 3, trang 372.